Stijliconen
Hij verwerkte materialen uit de ruimtevaart in een horloge en vond zonnebrillen met verwisselbare glazen uit: 50 jaar geleden richtte Ferdinand Alexander Porsche zijn eigen designstudio op en groeide uit tot een invloedrijk ontwerper van zijn tijd. Zijn stijl: tijdloos, revolutionair – en iconisch.
“Goed design moet eerlijk zijn.”
Ferdinand Alexander Porsche
In 1979 schrijft een persconferentie van Yoko Ono designgeschiedenis en weliswaar door een klein, maar belangrijk accessoire: de P’8479. Sindsdien verscheen de kunstenares en voormalige levenspartner van John Lennon bijna nooit meer in het openbaar zonder deze zonnebril. De bril werd simpelweg haar handelsmerk.
De P’8479 is slechts een van de talrijke stijliconen die Porsche Design in de achterliggende 50 jaar heeft ontwikkeld sinds de oprichting in 1972 door Ferdinand Alexander Porsche, kortweg F.A., en zijn broer Hans-Peter. De ge-talenteerde ontwerper werd gezien als een ongecompliceerd visionair. Hij vermeed tierelantijnen, richtte zich bij zijn ontwerpen in de eerste plaats op de functionaliteit, zocht naar innovaties in de technologie of de verwerkte materialen en was een purist die onder geen beding ging tornen aan de kwaliteit. Zijn werk beïnvloedt tot op heden het werk van Porsche Design. Niet omdat hij een vormentaal dicteerde, maar omdat hij een houding definieerde. Op die manier zoekt men steeds naar de volgende klassieker, naar tijdloze designs om producten opnieuw uit te vinden, zoals de ‘exclusieve bril’ met het mechanisme waarmee de glazen kunnen worden verwisseld. De vormgeving van de bril is al meer dan 40 jaar ongewijzigd, wereldwijd werden er ongeveer elf miljoen van verkocht.
De kiem van het succesverhaal werd al in de kindertijd van de in 2012 overleden ontwerper gelegd. Want zijn filosofie stoelde op hele praktische omstandigheden. In een interview beschreef hij zijn eerste pogingen: “In de jaren vanaf 1949 was er geen speelgoed te koop. Dus hebben we zelf ons speelgoed bedacht, geconstrueerd en gebouwd.” Daarbij stond van begin af aan de functionaliteit bovenaan. Zijn broer Hans-Peter her-
innert zich F.A. als een pragmatische, slimme denker: “Met Pasen gaf onze moeder ons een keer een mandje vol eieren die wij moesten gaan verven”, zei hij. “Vervolgens bouwde F.A. met zijn montagespeelgoed een machine met een draaibare houder waarin we de eieren konden vastklemmen.”
Creatieve persoonlijkheid:
F. A. Porsche at his desk in 1979. His designs were shaped by function and extraordinary materials.Daarbij kwamen ontelbare uren in het voormalig ontwikkelings- en techniekbureau van Porsche in Zuffenhausen die de jonge F.A. vormden. Porsche vertelde ooit dat hij zich die plek herinnert als een soort speeltuin. “Alles wat ik zag en hoorde, zoog ik als een spons in me op. Ik was gelukkig en trots op het feit dat ik erbij hoorde.” Na de eerste pogingen in zijn jeugd begon hij al snel professioneel te ontwerpen. Al in 1958 ging hij in het bedrijf als ontwerper aan de slag. In 1962 werd hij hoofd van de nieuw opgerichte designafdeling. Niet veel later creëerde hij met de 911 de onmiskenbare lijnvoering van een van de succesvolste sportwagens wereldwijd.
Met de oprichting van Porsche Design breidde Ferdinand Alexander Porsche ten slotte zijn creatieve werkzaamheden uit van de auto naar productdesign en industriële vormgeving. Maar de sportwagen bleef zijn uitgangspunt. Als het leer voor een horlogebandje lijkt op het interieur van de auto’s, de rotor in een automatisch horloge doet denken aan de vorm van een velg of als de kast in de originele kleuren van de autolak kan worden geconfigureerd, dan is de herkomst onmiskenbaar.
De designfilosofie van F.A. werd bepaald door pragmatische precisie. Een qua vorm harmonisch product behoefde in zijn ogen “geen versiering”. Daarvan getuigt ook het eerste product van zijn bedrijf, dat direct zou uitgroeien tot een design met eeuwigheidswaarde: de Chronograph I. Het wereldwijd eerste compleet zwart vormgegeven horloge zorgde voor een trend die decennialang van invloed was op horloges.
Zo begon voor de oprichter van het ontwerpbureau een nieuwe periode. De beslissing voor deze start-up volgde direct op de terugtrekking van alle familieleden uit de operationele bedrijfsvoering van de sportwagenbouwer. F.A. ontwierp eerst klassieke accessoires, zoals horloges, brillen en vulpenetuis. Nu is het productportfolio flink uitgebreid en varieert van tandenborstels, parfums, toasters, waterkokers, computers en fashion tot de vormgeving van complete gebouwen, bijvoorbeeld van de Porsche Design Tower in Miami. Naast functionaliteit zocht Ferdinand Alexander Porsche steeds weer naar een link met bijzondere materialen. Zo bracht Porsche Design in 1980 de eerste chronometer van titanium op de markt. Tot die tijd kende men het edelmetaal alleen uit de ruimtevaart. Ferdinand Alexander Porsche herkende daarin de materiële vertaling van zijn eigen functionele eisen. Die vertaling zie je ook terug in de ‘TecFlex’ of kortweg P’3310 genoemde balpen. Door een roestvrijstalen vlechtwerk ziet de pen er niet alledaags uit en werd ook deze een klassieker.
Tegenwoordig behoort elk van deze klassiekers tot de erfenis van F.A. Porsche. Want zijn houding is stijlbepalend; de door hem geformuleerde geboden zijn onderdeel van de merkidentiteit. Creaties moeten bijvoorbeeld “eerlijk en compromisloos”, “innovatief en conceptueel” of “tijdloos en hoogwaardig” zijn. Principes die tot op heden niets aan geldigheid hebben ingeboet en waar elk product dat bij Porsche Design ontstaat aan moet voldoen. Uiteindelijk volgen ook deze geboden de iconische simpliciteit van F.A. Porsche, die ooit de grondgedachte van zijn designfilosofie als volgt omschreef: “Als je nadenkt over de functie van een product, ontstaat de vorm soms vanzelf.”
Het bedrijf
Porsche Design is een exclusief lifestylemerk dat in 1972 werd opgericht door Ferdinand Alexander Porsche en zijn broer Hans-Peter. Samen met het merk Porsche Lifestyle en de Studio F. A. Porsche in Zell am See, Oostenrijk, wordt het door de Porsche Lifestyle Group geëxploiteerd. Tot op heden worden in de Studio F.A. Porsche alle producten van Porsche Design ontworpen. Met vestigingen in Zell am See, Berlijn, Ludwigsburg, Los Angeles en Shanghai werkt het ontwerpbureau ook voor internationale opdrachtgevers.
