Oneindig spectrum

Waar is hemelsblauw intenser: aan de voet van een berg of op de top? De Geneefse natuuronderzoeker Horace Bénédict de Saussure bouwde aan het einde van de 18e eeuw een meetinstrument voor de kleur van de lucht. Zijn zogenaamde cyanometer, een soort kleurencirkel met een gat in het midden en 53 blauwtinten langs de rand, ging de geschiedenis van de wetenschap in. De Duitse natuuronderzoeker Alexander von Humboldt was misschien wel de beroemdste gebruiker van de cyanometer. In 1802 nam hij het apparaat mee op zijn eerste expeditie door Zuid-Amerika. Op de top van de Ecuadoraanse vulkaan Chimborazo mat hij de blauwwaarden van de atmosfeer. Al in de 17e eeuw had de Engelse wetenschapper Isaac Newton experimenteel bewezen dat wit licht uit verschillende kleuren is samengesteld. Hij scheidde ze via een prisma en voegde ze weer samen tot wit licht. Op die manier kunnen alle basiskleuren worden gecreëerd.

Hoe ontstaan en werken kleuren? Deze vraag houdt ook de wetenschap bezig – en Porsche. Het is de taak van color-and-trim-ontwerper Daniela Milošević om kleuren te creëren voor toekomstige auto’s die het karakter van het voertuig accentueren. “Voor de Taycan was dat onder andere neptunusblauw”, legt ze uit. “Het oogde zachter als ons shark blue, dat weer uitstekend combineert met de sportieve GT3.” Ook het voor de Taycan gecreëerde frozenbluemetallic betekent voor haar meer dan een samenstelling van pigmenten: “Het symboliseert de lichtheid van de elektromobiliteit, haakt in op trendy pasteltinten en refereert tegelijkertijd aan de Porsche-geschiedenis.”

Met historische kleuren heeft Boris Apenbrink dagelijks te maken. Hij geeft leiding aan de afdeling voertuigen van de Porsche Exclusive Manufaktur in Zuffenhausen. “Er is geen uitrustingsdetail waarmee klanten een groter statement kunnen maken dan met een bijzondere kleur”, zegt hij. Voor het overgrote deel bestellen klanten historische kleuren. Boven aan het lijstje van populaire kleuren: “Het beroemde golfblauw als reminiscentie aan de succesvolle Porsche 917 uit de jaren zeventig.”

“Er is geen uitrustingsdetail waarmee klanten een groter statement kunnen maken dan met een bijzondere kleur.”

Boris Apenbrink, hoofd afdeling voertuigen in de Porsche Exclusive Manufaktur

Steeds meer klanten wensen nóg persoonlijkere kleuren. Om aan de vraag te voldoen, heeft een team van ingenieurs, ontwerpers en productmanagers nieuwe mogelijkheden gecreëerd om te kunnen kiezen. Een gigantische opgave. Jonas Friedrich is een van deze ingenieurs: “Behalve de serie-, metallic en speciale kleuren bieden wij de opties Kleur naar keuze en Kleur naar keuze plus die nagenoeg een oneindig spectrum vormen”, vertelt hij enthousiast. De eerste optie omvat een palet van reeds beproefde kleuren. De plus van de tweede optie staat voor individuele nieuwe creaties op basis van kleurstalen die klanten indienen.

De omvang van Kleur naar keuze verduidelijkt Friedrich aan de hand van de modelserie 911: “Vanaf nu kan een klant behalve uit de vier seriekleuren, de acht metallic kleuren en de vijf speciale kleuren tevens kiezen uit meer dan 105 aanvullende tinten. Elk daarvan produceren wij individueel per voertuig in onze nieuwe kleurenmengbank in Zuffenhausen. De kleuren worden in dezelfde lakstraat aangebracht als de lakken van het kleurenprogramma van de series. Hiervoor moeten processen omvangrijk op elkaar worden afgestemd, maar dit garandeert wel dat de kwaliteit identiek blijft.”

“Wij gebruiken tegenwoordig uitsluitend lakken op waterbasis. De pigmenten van historische kleuren zijn naar de huidige maatstaven niet voldoende lichtbestendig.”

Daniela Milošević, color-and-trim-ontwerper

Het aanbod Kleur naar keuze plus kwam voort uit ervaringen met zeer creatieve klanten. “Een Zwitserse ontwerper wilde zijn 911 Turbo S in het oranje van zijn ontbijtservies gespoten hebben”, vertelt Boris Apenbrink. “Weer een andere klant wenste vurig het blauw van een zeer zeldzame 911 R uit 1967. De kleur heet reventlow racing blue, vernoemd naar een racestal uit de Verenigde Staten. Wij hebben bijna 50 kleurproeven laten maken, totdat we de juiste kleur te pakken hadden.”

Apenbrink licht het traject van de exclusieve kleurwens naar het industrieel uitgewerkte resultaat toe: “Het kost extreem veel moeite. Wij herzien allang afgesloten ontwikkelingsprocessen van de serieproductie.” Want wat de klant uiteindelijk ziet als een auto ‘strak in de lak’, is eigenlijk een technisch complex kunstwerk. “Eerst maken we samen met de lakleverancier de kleurstaal van de klant tot in het kleinste detail na. Daarna testen we op stalen, kunststof en cfk-onderdelen met verschillende recepturen, hoe de afzonderlijke kleurdeeltjes zich gedragen.” Dit proces moet niet alleen in Zuffenhausen voor de carrosserie worden doorlopen, maar ook bij de leverancier van montageonderdelen, zoals deurgrepen of spoilers. Robin Rohrbeck, inkoper voor lakken en spuitwerk, vult aan: “Alleen al bij het zichtbare gedeelte van de carrosserie van een 911 moet je rekening houden met minimaal vijf verschillende materialen, variërend van aluminium onderdelen tot koolstofvezelcomposiet.” Voor een perfect resultaat heeft elke lak van een bepaalde kleur afhankelijk van het onderdeel een eigen chemische samenstelling en een eigen verwerkingsproces. Zelfs de droogtemperaturen variëren tussen de 80 en 140 graden Celsius.

Apenbrink doet verslag over de testfase: “De cfk-motorkap van een 911 GT is zo’n onderdeel van een toeleverancier. Het grondlakproces zonder motorkap, waarbij de carrosserie geheel wordt ondergedompeld, is geen probleem. Maar in de lakstraat hebben we moeten vaststellen dat de nevel van de spuitrobot zich bij een onbewerkte carrosserie zonder motorkap anders over het oppervlak verdeeld. Daardoor moesten we de installatie anders programmeren.”

“Alleen al bij het zichtbare gedeelte van de carrosserie van een 911 moet je rekening houden met minimaal vijf verschillende materialen, variërend van aluminium onderdelen tot koolstofvezelcomposiet.” 

Robin Rohrbeck, inkoper voor lakken en spuitwerk

Om uit te vinden hoe de ultrafijne kleurdeeltjes zich tot in de kleinste hoekjes verdelen, wordt er bij de optie Kleur naar keuze plus minimaal een complete procescarrosserie gebouwd. De zichtbare laklaag is maar ongeveer 10 tot 30 micrometer dun, toch zit daaronder een opeenstapeling van meerdere lagen verborgen. Roodtinten vereisen bijvoorbeeld rode grondlagen. “Vooral bij geel moet je heel nauwkeurig de pigmentverdeling op de deurstijlen inspecteren”, benadrukt Daniela Milošević. Verder moet de tint ook jaren later nog bij de kleur van het exterieur passen dat wordt blootgesteld aan zon en allerlei weersinvloeden. Door de hoge Porsche-maatstaven nemen ontwikkelingsprocessen voor kleuren van het serieprogramma doorgaans meerdere jaren in beslag. Tijdens duurtesten worden gelakte oppervlakken 24 maanden lang blootgesteld aan zonlicht of agressieve substanties als velgenreinigers. Dankzij moderne simulatietechnieken en kleurenmengbanken kon deze periode voor het programma Kleur naar keuze plus met een half jaar worden verkort.

Terug naar de voorkeuren van Boris Apenbrinks klanten: het zou een misvatting zijn om te geloven dat klassieke en historische kleuren nog op de plank liggen. Bij het programma Kleur naar keuze plus met in totaal 105 laktinten die gedeeltelijk geënt zijn op decennia-oude voorbeelden, kwamen vaak compleet nieuwe ontwikkelingen om de hoek kijken. De beroemde kleur sterrobijn, die in de jaren negentig bij de 911 Carrera RS opzien baarde, maar ook goed past bij de Taycan, kan bijvoorbeeld niet zo eenvoudig worden vertaald naar het heden. Milošević: “Tegenwoordig gebruiken wij lakken op waterbasis, in die tijd werd er nog gebruikgemaakt van lakken op basis van oplosmiddelen. Volgens de huidige maatstaven zijn die pigmenten niet voldoende lichtbestendig. We moesten de verzadiging verlagen, zonder dat daarbij de kleur aan kracht verliest.” Apenbrink heeft nog een ander opzienbarend verhaal: “Voor een speciale editie van de actuele 911 GT3 Touring wilden wij een oude lak van de Porsche 356 weer tot leven wekken – viszilvergrijsmetallic. Voor de originele lak waren echte visschubben gebruikt. Wij moesten een compleet nieuwe receptuur ontwikkelen.” In Zuffenhausen wordt er ondertussen in twee eigen kleurlaboratoria aan dergelijke opdrachten gewerkt. Voor nieuwe creaties mag de klant uiteindelijk zelf een naam bedenken.

De wereld van kleuren blijft ook meer dan 200 jaar na de uitvinding van de cyanometer een wetenschap met vele facetten. Overigens: de Britse natuurkundige en Nobelprijswinnaar Lord Rayleigh kwam erachter wat de oorzaak is van de diversiteit aan blauwtinten van de lucht. Hij bewees dat de kortere blauwe golven van het zonlicht door luchtmoleculen in sterkere mate worden verspreid dan de langere rode. Dankzij die verspreiding kunnen wij genieten van hemelsblauw in maar liefst 53 schakeringen. Een peulenschil vergeleken met de kleurenwereld van Porsche.