Arena wielkiej fali: w Nazaré z Sebastianem Steudtnerem

Gdy główny sezon turystyczny w Europie dobiega końca, około 100 kilometrów na północ od Lizbony rozpoczyna się szczyt sezonu dla pasjonatów sportów ekstremalnych. U wybrzeży Nazaré, małej miejscowości rybackiej nad Oceanem Atlantyckim, rozgrywa się spektakl natury.

Miejsce pielgrzymek od czasów średniowiecza

Natomiast latem miejscowość na wybrzeżu Costa de Prata, znanym także jako Srebrne Wybrzeże, jest jednym z wakacyjnych rajów Portugalii. Turyści tłoczą się na plażach, niebo zachwyca błękitem, a boiska do siatkówki plażowej są zawsze zajęte. „Jeśli jednak mamy dzień z wielkimi falami, miasteczko zatłoczone jest również zimą”, opowiada Steudtner. „Tam na górze stoi wówczas nawet 30 tys. osób. Wrażenie jest takie, jakby surfowało się na stadionie”.

Od kiedy w 2011 roku niewielka grupa surferów odkryła to miejsce, a świat co roku obiegają zdjęcia gigantycznych fal, Nazaré jest znane z tego wyjątkowego spektaklu natury. Sebastian Steudtner był jednym z pierwszych, którzy tu dotarli. Za nim podążyło wielu innych. Ale ludzie pielgrzymują tu już od czasów średniowiecza. Przybywają, aby podziwiać figurę Matki Boskiej w kościele Nossa Senhora da Nazaré. Dzięki drewnianej rzeźbie Nazaré przez lata się rozwijało, uchodząc do XIX wieku za bardzo ważne miejsce kultu. Według legendy figurę w Santuário de Nossa Senhora da Nazaré – „Sanktuarium Naszej Pani z Nazaré” – wyrzeźbiono niegdyś w biblijnym Nazarecie, od którego w 1912 roku nazwano portugalską miejscowość. Dawniej niebiańskie uwielbienie, dziś morskie żywioły – już od 800 lat Nazaré przyciąga swoim wyjątkowym urokiem.

Marzenie o rzeczach niemożliwych

Ćwierć wieku temu Sebastian Steudtner całkowicie oddał się swojej pasji. Marzył o tym, co wydawało się być nieosiągalne. Im większe wątpliwości pojawiały się wokół niego, tym większy był jego upór, aby to osiągnąć. Dorastał w Norymberdze, około 500 kilometrów od morza, więc surfing z pewnością nie był mu najbliższy. Jednak kiedy w wieku 9 lat po raz pierwszy stanął na desce, powziął śmiały plan zawodowego uprawiania tego sportu. Mając 13 lat, przeczytał w pewnym magazynie o szkole z internatem dla surferów na Hawajach. I jego marzenie nabrało kształtów. „Gdy opowiedziałem o tym rodzinie, zareagowali początkowo bardzo logicznie: wczoraj strażak, dzisiaj astronauta, jutro surfer. Byłem osamotniony w mojej wizji i wcześnie musiałem nauczyć się, że swoje cele mogę realizować tylko samodzielnie”. W końcu jednak rodzice pogodzili się z jego wyborem i w wieku 16 lat przeniósł się na Maui. Sukces przyszedł szybko, Steudtner został windsurferem, znalazł sponsorów i od razu w pierwszym roku zakwalifikował się do pucharu świata. Potem przyszło olśnienie.

Miejsce pełne skrajności

Wracamy do Nazaré – przez mgłę przebijają się pojedyncze promienie słońca, a z Miradouro do Suberco otwiera się widok na czerwone dachy miejscowości. Jeśli tutaj jest wietrznie i szaro, wystarczy niekiedy pojechać zaledwie kilka kilometrów w głąb lądu, aby zobaczyć zupełnie inną kolorystykę: dużo słońca i lazurowe widoki. Nazaré to miejsce pełne skrajności – na lądzie i na wodzie.

Miasteczko dzieli się na dwie części. Na górze, na masywie skalnym, leży Sítio, historyczne serce miejscowości, a na dole, po południowej stronie, znajduje się nowoczesne centrum, w którym żyje większość mieszkańców. Obie części łączy kolej linowo-terenowa. Kolejka Nazaré z łatwością pokonuje trasę o długości 318 metrów i nachyleniu 42 procent, od 1889 roku wygodnie wożąc pasażerów na górę. Ci, którzy wolą sportowe wyzwania, mogą skorzystać ze schodów.

Razem ze Steudtnerem jedziemy Taycanem GTS w dół do miasta. „Dla mnie to idealny samochód”, wyjaśnia po drodze. „Bez problemu mogę nim zabrać trzy deski surfingowe i dwoje przyjaciół na najbliższą plażę. O dynamice nie musimy nawet rozmawiać”. Na dole trafiamy na spokojny ruch, jaki panuje poza sezonem – spacerujemy kolorowo udekorowanymi uliczkami, podziwiamy typowe portugalskie domy wyłożone kaflami i delektujemy się galão oraz pastéis de nata, czyli kawą z mlekiem oraz babeczkami z budyniem w Café Augusta. To kulinarny program obowiązkowy podczas podróży po Portugalii. Ulice są strome, podobnie jak w stolicy kraju, Lizbonie – i wszystkie prowadzą w dół do Praia da Nazaré. Wzdłuż prawie półtorakilometrowej promenady znajdują się gęsto rozmieszczone lodziarnie, kawiarnie, sklepy z pamiątkami i hotele. A w zasięgu wzroku zawsze widać najsłynniejszą chyba obecnie latarnię morską Europy.

Na plaży stoją kolorowe łodzie, przypominając o tradycji, na którą często zwraca uwagę również Steudtner. „Obok fal to właśnie ryby są tym, co najlepsze w tym miejscu”, podkreśla. „Ceviche serwowane w Taverna do 8 ó 80 to absolutna rozkosz podniebienia”. W niektóre dni można zobaczyć ryby suszące się na specjalnych stojakach z siatki ustawionych na słonecznej plaży, które później sprzedawane są na targu. Jeszcze dzisiaj wzrok przechodniów przyciągają żony rybaków w tradycyjnych strojach. Dawniej, gdy ich mężowie wypływali w morze, zakładały siedem spódnic jedna na drugą: każda odpowiadała jednemu dniu tygodnia. Kobiety chętnie spacerują po promenadzie i są żywym symbolem bogatej tradycji. Rybołówstwo było od zawsze źródłem utrzymania dla mieszkańców Nazaré. Jednocześnie Ocean Atlantycki wiązał się z wieloma niebezpieczeństwami typowymi dla dużego akwenu. Nie bez powodu mielizna u wybrzeża nosi budzącą strach nazwę: mielizna wdów.

Chyba nikt inny nie zna tego miejsca tak dobrze, jak Sebastian Steudtner. Ale strach jest mu obcy. „Trzeba odrobić swoje zadanie domowe”, wyjaśnia. „Dni przed wielką falą zawsze oznaczają stres. Czy zatankowano skutery wodne, czy w desce są właściwe śruby, czy wszyscy zdążyli na samolot, czy na miejscu są na wszelki wypadek lekarze? Ale gdy tylko opuszczamy przystań, opanowuje mnie spokój. A gdy puszczam linę i zaczynam surfować po fali, czuję całkowitą wolność”. Pewnego razu został z taką siłą zrzucony z deski i wepchnięty pod wodę, że wkrótce zaczął trenować nurkowanie na bezdechu, aby kolejnym razem być lepiej przygotowanym. Dzisiaj potrafi wstrzymać oddech pod wodą nawet przez sześć minut. „To tryb uśpienia”, podkreśla. „Jak to będzie wyglądało w przypadku wielkiej fali, zależy od wielu czynników”.

Wielki Kanion pod wodą

Po południu docieramy do przystani rybackiej na południowym krańcu promenady. Szkoły surfingu oferują kursy i wypożyczają niezbędny sprzęt, w centrum Atlantic Safaris można zarezerwować rejsy łodzią na oglądanie delfinów, a przy miejscach do cumowania kołyszą się stare kutry. Tutaj znajduje się baza Steudtnera, tutaj stoją jego skutery wodne, tutaj się przygotowuje. Stąd wyrusza na swoje szybkie akcje.

Tak jak odbywa się to podczas tow-in-surfingu, wypływa z przystani wraz ze sternikiem i deską skuterem wodnym, który wciąga go na fale. Zazwyczaj już parę dni wcześniej wiadomo, kiedy pojawi się swell – tak określa się proces, gdy wiele małych fal daleko na morzu tworzy kilka dużych. Jeżeli prognozy są dobre, około 17-osobowy zespół rozpoczyna przygotowania. Pomaga wiele osób, od mechanika przez sterników skuterów wodnych, po lekarza na wszelki wypadek. To, że właśnie w Nazaré fale przybierają tak spektakularne rozmiary, wynika z pewnej niewidocznej cechy geologicznej. Tuż za latarnią morską ciągnie się podwodny rów o długości około 230 kilometrów i głębokości 5 kilometrów – o połowę krótszy i ponad dwukrotnie głębszy niż Wielki Kanion. Kiedy na oceanie tworzą się gwałtowne burze, masy wody trafiają na niemal prostokątny klif wąwozu, co powoduje spiętrzanie się fal. W sezonie od października do marca pojawia się zaledwie kilka takich monstrualnych fal. Surferzy wskakują wtedy w swoje kombinezony neoprenowe, aby chronić się przed zimną wodą o temperaturze około 15 stopni Celsjusza – i ruszają na Atlantyk. „W dni wielkiej fali na wodzie może być jednocześnie nawet 15 surferów”, opowiada Steudtner. Na całym świecie jest niewiele więcej osób, które są w stanie zmierzyć się ze stalowoszarymi potworami o wysokości ponad 20 metrów.

Dla Steudtnera to jednak za mało. Grzywacze w Nazaré mogą osiągać według szacunków do 50 metrów. Dokładnej wysokości nie zna nawet zawodowiec – dotychczas fale mierzono wprawdzie precyzyjnie, jednak ręcznie, na podstawie zdjęć, więc proces był długotrwały. Na potwierdzenie jego rekordu świata z 2020 roku trzeba było czekać równie rekordowe dwa lata. „Teraz zaczynamy mierzyć wysokość w sposób naukowy”, wyjaśnia. Od niedawna w dni wielkiej fali nad Atlantykiem szumi dron pomiarowy skonstruowany przez Porsche Engineering, dostarczając precyzyjne wyniki w ciągu 30 minut. Steudtner szuka zatem kolejnej rekordowej fali. Pewnego razu natrafił na jedną znacznie przekraczającą 26,21 metra. „Próbowałem, ale nie udało mi się na nią dostać”. Dlatego też wspólnie z Porsche Engineering przed trzema laty rozpoczął pierwszy wspólny projekt: Mission Wave Alpha. Jego założenie: aby pokonać jeszcze większe fale, musi płynąć na desce szybciej niż 80 km/h, które osiągnął, ustanawiając swój rekord świata. Dzięki naukowym metodom zoptymalizowano zachowanie deski surfingowej w wodzie, czyli hydrodynamikę, a także aerodynamikę deski i surfera. Udoskonalono ponadto sprzęt, a Steudtner popracował nad swoją postawą. Teraz może więc osiągać prędkości nawet do 100 km/h. Nowa deska ma nazwę „Caçador RS” – w języku portugalskim „myśliwy”. Czy zadziała? „Zobaczymy, kiedy znajdziemy odpowiednią falę”.

Tymczasem trzeba czekać. Czekać na swell. Steudtner doskonale urządził się w Nazaré. W swojej zimowej ostoi położonej na zboczu ma wszystko, czego potrzebuje do treningu i regeneracji. A jeśli chce, w ciągu dziesięciu minut może dotrzeć nad wodę. „Nazaré to dla mnie cząstka rodzinnego domu”, mówi, kierując swój wzrok na latarnię morską. „Tutaj znalazłem wielu przyjaciół, mam salę, w której często trenuję tajski boks, cały czas odkrywam nowe trasy do jazdy rowerem górskim i spędzam miłe chwile w wielu dobrych restauracjach”. Oraz oczywiście na wodzie. To chyba jest jego prawdziwa ojczyzna. Czy ktoś taki jak on ma jeszcze marzenia niezwiązane z falami? „Pewnie”, mówi z uśmiechem Steudtner. A potem wsiada do swojego Taycana i jedzie na szczyt wzgórza.