De kunst in het hoofd

Als je alle zenuwbanen van het menselijk brein aan elkaar zou rijgen, zouden ze samen onvoorstelbaar lang zijn: 5,8 miljoen kilometer, bijna 150 keer de wereld rond. Het brein, waarin tot wel 100 miljard neuronen met elkaar verbonden zijn, is een uiterst complexe constructie, een echt kunstwerk – vooral voor een man als Ha Yoon. De Zuid-Koreaan is neurochirurg. Het centrale zenuwstelsel van de mens is zijn vakgebied en het is tegelijkertijd een bron van inspiratie voor de medicus. Want de 54-jarige kan het beste zijn geest ontspannen als hij kunst creëert. Hoofdkunst.

In 2020 ontdekte Ha Yoon een innovatieve mogelijkheid om die inspiratie creatief tot uitdrukking te brengen: hij tekende menselijke hersenen op zijn tablet. Tegelijkertijd was er een nieuwe technologie in ontwikkeling: de non-fungible tokens, kortweg NFT’s. Dat zijn gecertificeerde digitale kunstwerken, waarvan wordt gegarandeerd dat ze uniek zijn. Zo begon in de digitale omgeving de ongebruikelijke kunstenaarscarrière, waardoor de Porsche-rijder Ha Yoon populair werd in Zuid-Korea.

Wij ontmoeten Ha in zijn thuiskantoor in Seoul, een metropool met tien miljoen inwoners en de hoofdstad van Zuid-Korea. Door de halogeenlamp aan het lage plafond ademt de ruimte eerder de sfeer van een ziekenhuiskantoor dan van een atelier. Maar een blik op de witte wanden is voldoende om te ontdekken dat Ha Yoons fascinatie voor het brein zelfs niet na een lange werkdag stopt. Want de smetteloze ambiance wordt verrijkt met kleurrijke kunstwerken. Digitale werken, geprint voor de kijker. Plus een aquarel uit de tijd waarin de neurochirurg nog met waterverf werkte. “Mijn fascinatie voor het menselijk brein kun je hierin al herkennen”, zegt hij, terwijl hij wijst op de golvende lijnen in de achtergrond van zijn vroege werken. “Het zijn bergen, maar ook neuronale golven.” 

Het kunstwerk maakt deel uit van de serie Map on the Brain. In een associatieve compositie verweeft de kunstenaar in zijn werken ook de cartografische afbeeldingen van echte plaatsen. Voor Ha bestaan kaarten uit symbolen als bruggen en rivieren. “Welke culturele achtergrond je ook hebt”, zegt hij, “deze symbolen begrijpt iedereen.” De erbij vermelde coördinaten koppelen het werk aan een plaats in de echte wereld. “Tegelijk verandert de plaats door fysieke gebouwen in abstracte kunst”, aldus Ha. 

Als kind maakte Ha al kennis met het thema vormgeving. “Mijn moeder was kunstlerares”, vertelt hij. “Ze liet me zien hoeveel vreugde daardoor kan ontstaan.” Zijn vader was directeur van het Nationale Museum voor Moderne en Hedendaagse Kunst in Seoel. Hij geldt als de grondlegger van de Koreaanse avant-garde. “Zijn omgang met kleur inspireert me tot op de dag van vandaag”, zegt Ha en kijkt, alsof hij dat moet bewijzen, naar een bont spektakel aan de muur.

Toch duurde het vijf decennia voordat de neurochirurg het voorbeeld van zijn ouders volgde. “Voordat ik begon te schilderen, was ik een workaholic”, herinnert hij zich. “Ik specialiseerde me in complexe operaties, zoals malposities van de wervelkolom of het verwijderen van tumoren. Daarnaast vloog ik de wereld rond om congressen te bezoeken.” Ondertussen heeft Ha zijn anker gevonden, is rustiger geworden, hoewel niet helemaal: nu is hij hoogleraar aan de Yonsei University in Seoel, schrijft hij als hoofdredacteur voor het vaktijdschrift Neurospine en zit hij in het bestuur van diverse academische comités. 

Brandstof voor een man met vele talenten, voor iemand wiens leven bol staat van de dynamiek. En daarvan houdt Ha Yoon ook bij het thema auto, en weliswaar in de vorm van zijn zilverkleurige Porsche 911 Carrera S van de generatie 997. Nog een bron van inspiratie. “Uithoudingsvermogen, snelheid, kracht en traditie, dat symboliseert de 911. Waarden die ook in mijn kunst opduiken.” En waarvan hij dagelijks echt geniet als hij met zijn Porsche naar de campus rijdt. De in 1885 opgerichte Yonsei University ligt ten noorden van de rivier Hangang. Meer dan 35.000 studenten beginnen hier hun carrière, in een van de grootste economische centra ter wereld. Een plaats van tegenstellingen. Moderne wolkenkrabbers steken boven alles uit, op de berg Namsan glinstert de bijna 237 meter hoge televisietoren en verbindt de stad met de wereld. Beneden in het centrum ligt het indrukwekkende culturele erfgoed van Seoel: het Gyeongbokgung-paleis uit 1395, de ongeveer 600 jaar oude Namdaemun-markt of het beroemde Bukchon Hanok Village met 900 traditionele huizen. Hier blijkt hoe uit een goed georkestreerde symbiose van traditie en innovatie iets nieuws kan ontstaan: grandeur. 

Bij het invallen van de schemering reflecteert het schijnsel van de kleurrijke verlichting op de gevels van de stad. Nu breekt ook voor Ha de creatieve tijd aan. Zijn kunst ontstaat ’s nachts: buiten flikkeren de reclameborden, vanbinnen verandert de medicus in de kunstenaar. Als hij een nieuw werk af heeft, kan het twee kanten opgaan. Het wordt heel klassiek als print zichtbaar op een doek – of het gaat naar de digitale wereld. 

De werken van Ha Yoon worden dan NFT’s, non-fungible tokens. De blockchaintechnologie die erachter zit maakt een digitale handtekening mogelijk waarmee de uniciteit van het digitale kunstwerk wordt bevestigd. “Ik was direct overtuigd van de technologie, ze vormt een paradigmaverschuiving voor digitale kunst.” Enerzijds de persoonlijke renaissance van Ha Yoon, anderzijds een cryptografisch proces dat de kunstmarkt nieuwe digitale perspectieven biedt – en dat allemaal op een manier die voor buitenstaanders net zo complex is als het menselijk brein. Voor Ha Yoon dus precies het juiste.