Lord of the lines
De bouwkunstenaar – Hij ontwerpt duurzame huizen, transformeert hele steden en geeft wolkenkrabbers en bruggen een nieuw gezicht. We gaan langs bij een van de grootheden van de moderne architectuur: Lord Norman Foster. Hij vertelt over het Apple-kantoor in Cupertino, het unieke karakter van de Rijksdagkoepel en zijn innige relatie met twee Porsches 356.
Hoog de lucht in:
Buildings by Lord Norman Foster shape major cities worldwide. His home in St. Moritz also resembles a sculpture.“Belangrijk is de erkenning van het belang van architectuur voor de maatschappij.” Lord Norman Foster
Het epische panorama is ruim vijftien meter breed en drie meter hoog, met traditionele Sumatraanse technieken geweven uit draden in veertien kleurnuances. Het is een interpretatie van William Shakespeares Seven Ages of Man, gemaakt door de Britse kunstenaar Grayson Perry. Zeven stadia in het leven van een man, als XXL-wandtapijt. Voor het kunstwerk staan twee Porsches 356. Welkom in de garage van sterarchitect Lord Norman Foster, 85 jaar oud. Hij zit nog altijd vol energie en staat nog stevig aan het roer van zijn bedrijf. Een leven in zeven akten.
Eerste akte – Manchester
Norman Foster wordt in juni 1935 geboren in het Engelse Stockport en groeit op in de arbeidersstad Manchester. Als kind schrijft hij een opstel over een duel tussen twee racewagens op de Nürburgring en verovert zo een plaats op de middelbare school. Foster: “Ik besefte dat ik absoluut gefascineerd was door raceauto’s. Ik was vooral enthousiast over de constructies van Porsche met achterwielaandrijving. Voor mij zijn deze auto’s kunstwerken, een soort futuristische beeldhouwwerken.”
Op zijn zestiende gaat de jonge Norman Foster van school om geld te verdienen bij de gemeente. Zijn inspiratie haalt hij in zijn jeugd vooral uit boeken en tijdschriften. Het weekblad Eagle, een eigenzinnige mix van futurisme, technologie en architectuur, is gericht op jongeren. Op de covers prijkt stripheld Dan Dare, een piloot. Foster begint te dromen van een leven in de lucht. Zijn eerste avontuur brengt al snel zijn dromen tot leven.
Tweede akte – Royal Air Force
Zijn passie voor vliegen brengt Foster in 1953 naar de Royal Air Force voor zijn dienstplicht. Bij zijn dagelijkse werk in een radarstation blijft hij weliswaar met beide benen op de grond, maar toch haalt hij na enkele jaren zijn eerste vliegbrevet. Aircraftsman Foster 2709757 vliegt zelfs nu nog met helikopters en straaljets.
Na zijn opleiding bij de luchtmacht komt hij rond van losse baantjes – de treurigheid van het gemeentebeheer wil hij koste wat kost vermijden. In de bibliotheek van Levenshulme doet hij zijn volgende grote inspiratie op: Vers une architecture, van Le Corbusier. Hij heeft het boek nog. “Ik was gehypnotiseerd door het design”, vertelt hij. Hij solliciteert naar een plek in de architectuuropleiding van de University of Manchester en wordt aangenomen. Al in zijn tweede semester valt hij op met zijn doordachte ontwerp van een windmolen. Ook met een ontwerp voor een huis waarin een motorboot bijna in de woonkamer aanmeert, onderscheidt hij zich van zijn medestudenten.
Derde akte – Yale
In 1961 ontvangt Foster een beurs voor de prestigieuze Yale University in de Verenigde Staten. De architectuurstudent is al langer gefascineerd door de Amerikaanse benadering van vorm en functie. Al aan het begin van de Tweede Wereldoorlog waren veel pioniers uit Europa gevlucht, om hun ideeën verder te dromen en te ontwikkelen op een ander continent. Amerika had daarom de grote namen als Ludwig Mies van der Rohe en Walter Gropius, de grondlegger van Bauhaus. Foster geniet van Yale. Visionairs als Richard Buckminster Fuller en Paul Rudolph stimuleren hem tot topprestaties. Met zijn medestudent Richard Rogers reist Foster in een Volkswagen ‘Kever’ door de VS. De gebouwen van Frank Lloyd Wright of Charles Eames werken als een magneet op de jonge architect. Vooral modulaire constructies maken een blijvende indruk. Na zijn afstuderen aan Yale werkt Foster nog een paar maanden in San Francisco. Hier wordt hij verliefd op het silhouet van de Porsche 356: “Die wagen had een cultstatus in Californië. Eigenlijk was het een niche-auto, maar iedere keer als ik met mijn MGA bij de garage kwam, stonden daar alleen maar 356’s. Zelfs de hoofdontwerper van het bureau waar ik voor werkte, reed een 356. Ik was direct in de ban van de vorm en het concept van de auto.”
“Voor mij zijn de 356’s kunstwerken, een soort futuristische beeldhouwwerken.”
Vierde akte – Team 4
In 1963 richt Foster het architectenbureau Team 4 op, samen met Richard Rogers, Fosters latere echtgenote Wendy Cheesman en haar zus Georgie. Eén van hun eerste ontwerpen wint de RIBA Award van het Royal Institute of British Architects. Het verwijst naar Fosters passie voor vliegen: een deel van het prijswinnende Creek Vean House in het Engelse Cornwall doet denken aan een cockpit die half uit de aarde steekt. De vier architecten onderscheiden zich van de mainstream met een mix van traditionele en industriële materialen. Ze halen zelfs de bioscoop. Regisseur Stanley Kubrick gebruikt het Skybreak House in het Britse Radlett in 1971 als locatie voor zijn blockbuster A Clockwork Orange.
Vijfde akte – Foster + Partners
Samen met zijn vrouw Wendy richt Norman Foster in 1967 het bureau Foster Associates op, dat ze later omdopen tot Foster + Partners. Het bureau wordt een incubator voor baanbrekende bouwkunst.
HSBC Tower
Extending around 180 meters up into the sky above Hong Kong, this bank building does not have a concrete core but instead is held up by a steel exoskeleton.Met nieuwe computertechnologie bereikt Foster een nog intensere constructievorm. De façade van zwart rookglas van Willis Faber & Dumas in het Engelse Ipswich baart begin jaren zeventig opzien. In 1986 volgt de HSBC Tower in Hongkong, met niet minder dan 44 verdiepingen. Foster draait de volledige structuur van het gebouw binnenstebuiten en maakt wereldwijd naam. In 1991 ontwikkelt hij zijn eerste luchthaven, London-Stansted. Voor Beijing Capital International Airport maakt Foster voor het eerst gebruik van natuurlijke lichtinval om een luchthaventerminal te verlichten. Zijn creativiteit kent geen grenzen, lijkt gewichtloos. Fosters bouwwerken veroveren de wereld en de lijst met prijzen en awards groeit gestaag. In 1990 slaat Koningin Elizabeth II hem tot ridder. In Londen is hij overal: de Millennium Bridge, The Gherkin en het Wembley-Stadion zijn allemaal van zijn hand. In 1999 gaat de Queen nog een stap verder, van adel tot hoge adel: de architect wordt benoemd tot life peer – als Lord Foster of Thames Bank heeft hij nu een zetel in het House of Lords, het Britse Hogerhuis. De bouwkunstenaar herinnert zich de ceremonie goed: “Een feestelijke gelegenheid vol nederigheid. Maar wat voor mij veel belangrijker was, was de erkenning van het belang van architectuur voor de maatschappij.”
The Gherkin
Completed in 2004, London’s first environmentally friendly skyscraper has forty-one floors with 46,400 square meters of office space and an arcade of shops and cafés.In datzelfde jaar ontvangt hij de wereldwijd felbegeerde Pritzker Architectuurprijs. De uitreiking is in Berlijn, waar hij de opdracht ontvangt voor de reconstructie van de Duitse Rijksdag. “Ik denk dat dit mijn meest betekenisvolle project is”, vertelt Foster.
Hij pakt het holistisch aan, van de plaatsing van de zetels tot aan de gigantische bondsadelaar en natuurlijk de beroemde glazen koepel. Foster herinnert zich het proces: “We hebben een koepelmodel gemaakt op schaal 1:20 en die met een kraan op het echte Rijksdaggebouw gezet om erin te kunnen staan. We wilden simpelweg kunnen voelen wat de inrichting met ons deed.” De politieke uitwerking van zijn ontwerpen vraagt om maximale fijngevoeligheid. “Ik weet nog hoe ik met de toenmalige bondskanselier Helmut Kohl door het gebouw liep. Hij had bepaalde kleurwensen en wilde in ieder geval iets opwekkends voor het herenigde Duitsland.” De Brit wist het Duitse staatshoofd ook te overtuigen om de cyrillische inscripties van het Rode Leger te conserveren, die soldaten in 1945 op de wanden hadden aangebracht.
De koepel van het Rijksdaggebouw
In 1993 Foster won the contract to redesign the Berlin Reichstag building. Its accessible glass dome symbolizes vision and democratic transparency.Voor de vormgeving van de grote adelaar van tweeënhalve ton die in de plenaire zaal boven de hoofden van de politici waakt, reisde Foster naar Japan, om de wilde roofvogels dagenlang te bestuderen in de bergen. En toch: “De adelaar is een compromis, ik had hem graag iets peziger gemaakt.”
Zesde akte – Apple Park
“Hey Norman, this is Steve. I need your help.” Het telefoontje leidt tot het waarschijnlijk meest spectaculaire kantorencomplex ter wereld: Apple Park. De computerfabrikant bouwt zijn centrale in Cupertino in Silicon Valley, waar de Apple-oprichter Steve Jobs opgroeide. Foster benadrukt het graag: “Het was echt een bijzondere samenwerking. Steve wilde niet als klant worden gezien, maar als lid van mijn team. Hij vertelde dat Silicon Valley in zijn jeugd het grootste deel van het fruit voor Amerika produceerde. Dat was de inspiratie voor Apple Park.” Het complex wordt algemeen gezien als één van de meest vooruitstrevende bouwwerken binnen de bedrijfsarchitectuur. Het wint honderd procent van zijn energie uit duurzame bronnen. De zonnecellen op de campus genereren tot zeventien megawatt en vormen samen één van ’s werelds grootste zonne-installaties die op een dak zijn gemonteerd.
Apple Park
The computer giant’s headquarters opened in 2017 as a monumental infinite loop. It encircles a twelve-hectare park.Zevende akte – Chesa futura en 356
De gevel is opgebouwd uit 250.000 handgesneden dakspanen van larikshout. Vanaf de overkant van het meer valt het gebouw weg tegen de achtergrond van het Zwitserse berglandschap. Chesa futura betekent huis van de toekomst in het Reto-Romaans, de traditionele taal van het kanton Graubünden. Foster heeft zijn eigen wooncomplex midden in Sankt Moritz geplaatst, waar het doet denken aan een zojuist geland ruimteschip.
Chesa futura:
Lord Norman Foster stands below his “house of the future” in St. Moritz. The master architect sees a symbiotic connection between the lines of the building and the Porsche 356.“Chesa futura is heel levendig,” vertelt de ontwerper, “net als mijn Porsche hier.” De 356 van Foster is schubachtig zilvergrijs, met de gedeelde voorruit, die aangeeft dat het een vroeg exemplaar is uit de productie in Stuttgart. “Kijk hoe deze wagen de vorm van de chesa adopteert, en omgekeerd – dat is toch fantastisch!” Hij rijdt graag over de bochtige bergpassen van zijn gekozen thuisland. Toch staat er nog maar nauwelijks zesduizend kilometer op de teller. “Daar zal nog wel verandering in komen, nu mijn jongste zoon zijn rijbewijs heeft.” Foster vertelt over de vroege geschiedenis van zijn 356: “Hij is in oktober 1950 uit de fabriek gekomen, in Hamburg. De Brit Robert ‘Porky’ Munro, kapitein van de Royal Air Force, kocht deze auto in 1955 en importeerde hem naar Groot-Brittannië. Hij koos het kenteken UXB 12, wat voor unexploded bomb staat. In 1957 vloog Munro als hoofdtestpiloot de Hawker Siddeley Kestrel, het prototype van de Harrier Jump Jet – een van mijn favoriete constructies.” Op Fosters zwarte 356 C Cabriolet zijn skihouders gemonteerd – klaar voor spontane langlauftochten.
De sterarchitect wordt even filosofisch: “Tegenwoordig staat de 356 voor glamour, maar zijn wortels liggen eigenlijk in de tijd van net na de oorlog. Er heerste schaarste en het ontwerp moest rekening houden met de onderdelen die beschikbaar waren.”
“Chesa futura is heel levendig – net als mijn Porsche.”
Kunst als achtergrond:
Foster’s two 356s are parked in front of an enormous mural. This work by Grayson Perry interprets William Shakespeare’s “Seven Ages of Man.”Lord Norman Foster betaalde als kind zijn pence om te kunnen opstijgen met de stripheld Dan Dare in Pilot of the Future. Met moedige architectuur werd hij later zelf een piloot van de toekomst, en hij is innig dankbaar: “Ik heb veel waardering voor deze sportwagen, net als voor mijn hele leven. Het is een voorrecht om nog van iedere rit te kunnen genieten.”
