Michel!?...

Het heldenepos van Michel Vaillant begint in de jaren vijftig. Jean Graton is destijds een jonge vent en gek van de autosport. Zelf racen zit er voor hem niet in. Geen geld en wellicht ook te weinig talent. Gelukkig tekent hij als een kampioen. Via zijn job bij een animatie- en reclamebureau kan hij snuffelen aan de stripwereld, een universum waarin alles kan. In 1957 creëert hij met Michel Vaillant zijn eigen papieren raceheld. Daarna zwaaien voor hem ook alle deuren van de echte racerij open.

Elk avontuur van Michel Vaillant wordt tot een eigen klein epos. Elke tekening een kunstwerk als popart, maar dan spannender. Vrooaarppp. Vroaaammm. Iiiiiii. Shhaa. Bang. Tchak. Die schreeuwerige letters – les bruitages in het Frans – brengen tempo in de prenten en vertalen de trommelvlies verscheurende soundtrack van het raceparcours naar het stille papier. Zo creëert Graton een meeslepende, soms ietwat naïeve wereld met mooie mensen en nog veel knappere auto’s. Hoewel al die fraaie bolides van Michel Vaillant stuk voor stuk meesterwerkjes zijn, droomt Jean Graton nooit van een carrière als autodesigner. Als striptekenaar is hij gelukkig als een kind.

Later buigt hij zich ook over de verhaallijnen van de strips: “Ik deed onderzoek bij autoconstructeurs, teams en piloten en schreef de scenario’s, en vader bleef tekenen.” Als Jeans gezondheid begint op te spelen, neemt Philippe de hele winkel over. Met uitzondering van het tekenwerk. Dat blijft het domein van illustrators en tekenaars, die nu in dienst zijn. Maar die kleine familiestructuur blijkt een zwakte. Philippe: “Wij waren auteurs die toevallig uitgevers werden. Met zeventig titels en een film verdiende Michel Vaillant het om professioneel te worden geëxploiteerd.”

Philippe Graton groeide met Michel Vaillant op als met een tweedimensionale broer: “Mijn vader creëerde Michel in 1957. Ik ben in 1961 geboren. Wij waren de kinderen van een man die familiebanden hoog acht.” Misschien is ook daarom Michel Vaillant een strip over een hele familie, met een aanvankelijk heel conservatief wereldbeeld. “Deze kroniek begon ooit met een vader die een klein automerk runde en een zoon die in Amerika racete – toen nog het andere eind van de wereld. David tegen Goliath. Het ging ergens om. Het was gevaarlijk, spannend. Vaillant won Le Mans, daarna een Grand Prix en hij werd zelfs wereldkampioen, terwijl de Vaillante-fabrieken steeds gigantischer werden. Die geschiedenis kun je in zekere zin met Porsche vergelijken”, zegt Philippe Graton. In de strip moet iedereen zich plooien naar de wensen van vader Henri. Daarom wordt de oudste zoon Jean-Pierre ingenieur in de Vaillante-autofabrieken. Michel is coureur en merkambassadeur, Françoise offerde zelfs haar journalistencarrière op om fulltime Michels echtgenote te zijn.

“Vaillant is tegelijk een stripverhaal en een documentaire”, en dit ziet Philippe Graton als een succesfactor. “Qua scenario slaat onze fantasie wel eens op hol, maar de auto’s, piloten, circuits en zelfs de reclameborden kloppen als een bus. Het is uniek om zo fictie en feiten te verweven.” Er is slechts één uitzondering: hoewel autosport destijds bloedlink was, sterft bij Vaillant niemand. Zelfs de slechteriken zijn nooit helemaal slecht. Ze winnen echter nooit. Maar ook Michel wint niet altijd. “Geloofwaardigheid is cruciaal.”

In 2012 werd voor het tweede seizoen van Michel Vaillant het karakter van de strip duidelijk veranderd. Bij Philippe Graton droogden de ideeën voor zijn held langzaam op: “Michel was knap en feilloos, maar tegelijk heiliger dan de Paus. Veel te braaf eigenlijk. Ik zei tegen mezelf: als ik niet meer geboeid ben, dan is de lezer dat ook niet meer.”

““Vaillant” is tegelijk een stripverhaal en een documentaire.” Philippe Graton

Bovendien symboliseren auto’s steeds minder waarden als vrijheid, moed en de snelheidsroes – zoals in het begin van de Vaillant-saga. Daarom wordt Michel in de jaren 2010 een held, “die minder conservatief denkt, vaker twijfelt en ook eens het foute spoor kiest.” Ook nieuwe aandrijftechnologieën zoals elektriciteit en waterstof maken hun debuut in de stripwereld.

Passend hierbij ontstaat met de nieuwe illustrator Benjamin Benéteau een veel dynamischere tekenstijl. Al was het maar omdat Jean Gratons unieke beeldtaal toch niet te kopiëren valt. “Gelukkig vond papa die evolutie geweldig. De tekenaar Hergé wilde dat Kuifje samen met hem stierf. Mijn vader gunt Michel wel het eeuwige leven. En net zoals vader Vaillant daagt hij zijn zoon uit om hem voortdurend te verrassen.”

Sinds eind 2019 is de cirkel rond. Het aan de keukentafel opgerichte bedrijfje Vaillant schuilt nu onder de vleugels van uitgeverij Dupuis. Manager Jean-Louis Dauger is de geknipte man om Vaillant een toekomst te geven. Dauger’s voordeel: hij is in de autosport gepokt en gemazeld. En hij heeft net als Benéteau een sportwagen uit Zuffenhausen in de garage staan. De tekenaar rijdt een Porsche 718 Cayman, Dauger een Porsche 911 Carrera 2 van de generatie 993 uit 1994.

“Het draait om mensen, families en zaken doen.” Jean-Louis Dauger

Dauger slaat virtuoos een brug naar de werkelijkheid. Hij laat de Zwitserse coureur Alain Menu in de rol van Michel Vaillant kruipen. En Menu, alias Vaillant, behaalde in 2012 bij de Portugese editie van het wereldkampioenschap toerwagens (WTCC) een mooie overwinning. In 2017 vochten zelfs twee echte Vaillantes in de 24-uursrace van Le Mans. Dauger vertaalt de sexappeal van de Vaillant-wereld naar horloges, helmen, kleding en andere artikelen. “De mogelijkheden zijn eindeloos,” weet hij, “want Vaillant is meer dan alleen autosport. Het gaat om mensen, familie en zakendoen in een veranderende wereld.” De grote kaskrakers zijn echter de Art-Strips, een reeks gelimiteerde, kamerbrede tekeningen uit Vaillants beginperiode. Door de afzonderlijke prenten zoveel ruimte te geven, wordt de allure van Jean Graton zichtbaar: als mens, als romantische autosportfan en vooral als rasechte kunstenaar.